Linux dd command

Lệnh dd trong Linux: Sao chép, Chuyển đổi và Cứu dữ liệu – Hướng dẫn Toàn Diện

Nếu bạn là một người dùng Linux, dù mới bắt đầu hay đã có kinh nghiệm, chắc hẳn bạn đã từng nghe đến lệnh dd. Thoạt nhìn, dd có vẻ đơn giản, nhưng nó lại là một công cụ vô cùng mạnh mẽ, có khả năng thực hiện nhiều tác vụ khác nhau, từ sao chép dữ liệu thô cho đến cứu dữ liệu bị hỏng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá lệnh dd một cách chi tiết, từ cú pháp cơ bản đến các ví dụ thực tế và các mẹo sử dụng hữu ích.

dd là gì và tại sao nó lại quan trọng?

Lệnh dd, viết tắt của "data duplicator" (bộ sao chép dữ liệu), là một tiện ích dòng lệnh trong Linux và các hệ điều hành tương tự Unix. Nó cho phép bạn sao chép dữ liệu từ một vị trí (được gọi là "input file" hoặc if) sang một vị trí khác (được gọi là "output file" hoặc of). Điểm đặc biệt của dd là nó có thể làm việc với dữ liệu ở mức thấp, tức là sao chép các khối dữ liệu thô mà không cần hiểu cấu trúc bên trong của chúng.

Sự mạnh mẽ của dd nằm ở khả năng chuyển đổi dữ liệu trong quá trình sao chép. Bạn có thể thay đổi kích thước khối, bỏ qua các khối nhất định, chuyển đổi định dạng dữ liệu, và thậm chí ghi dữ liệu ngẫu nhiên. Điều này khiến dd trở thành một công cụ không thể thiếu cho các tác vụ như:

• Sao lưu và phục hồi ổ đĩa: Tạo bản sao chính xác của toàn bộ ổ đĩa hoặc phân vùng.
• Tạo ảnh ISO từ đĩa CD/DVD: Chuyển đổi đĩa vật lý thành tệp ảnh ISO.
• Ghi ảnh ISO lên USB: Tạo ổ USB khởi động từ tệp ảnh ISO.
• Xóa dữ liệu an toàn: Ghi đè dữ liệu nhiều lần để đảm bảo không thể phục hồi.
• Cứu dữ liệu bị hỏng: Cố gắng sao chép dữ liệu từ các ổ đĩa bị lỗi.

Cú pháp cơ bản của lệnh dd

Cú pháp cơ bản của lệnh dd như sau:

dd if=input_file of=output_file [options]

Trong đó:

• if=input_file: Xác định tệp đầu vào (nguồn dữ liệu).
• of=output_file: Xác định tệp đầu ra (đích dữ liệu).
• [options]: Các tùy chọn để kiểm soát quá trình sao chép và chuyển đổi.

Một số tùy chọn quan trọng của dd bao gồm:

• bs=size: Xác định kích thước khối (block size) để sao chép.
• count=n: Xác định số lượng khối cần sao chép.
• skip=n: Bỏ qua n khối đầu vào.
• seek=n: Bỏ qua n khối đầu ra.
• conv=conversion: Thực hiện chuyển đổi dữ liệu (ví dụ: conv=notrunc,noerror).

Ví dụ thực tế sử dụng lệnh dd

Để hiểu rõ hơn về cách sử dụng dd, chúng ta sẽ xem xét một vài ví dụ thực tế.

1. Sao lưu ổ đĩa thành tệp ảnh

Giả sử bạn muốn sao lưu toàn bộ ổ đĩa /dev/sda thành một tệp ảnh có tên backup.img. Bạn có thể sử dụng lệnh sau:

sudo dd if=/dev/sda of=backup.img bs=4M conv=sync,noerror

Trong đó:

• sudo: Yêu cầu quyền root để truy cập ổ đĩa.
• if=/dev/sda: Ổ đĩa nguồn.
• of=backup.img: Tệp ảnh đích.
• bs=4M: Kích thước khối là 4MB (giúp tăng tốc độ sao chép).
• conv=sync,noerror: sync đảm bảo rằng mỗi khối đầu vào được sao chép đầy đủ, kể cả khi có lỗi. noerror tiếp tục sao chép ngay cả khi gặp lỗi đọc.

2. Ghi ảnh ISO lên USB

Để tạo một ổ USB khởi động từ tệp ảnh ISO có tên ubuntu.iso, bạn có thể sử dụng lệnh sau (giả sử ổ USB là /dev/sdb):

sudo dd if=ubuntu.iso of=/dev/sdb bs=4M conv=fdatasync status=progress

Trong đó:

• sudo: Yêu cầu quyền root để ghi vào ổ USB.
• if=ubuntu.iso: Tệp ảnh ISO nguồn.
• of=/dev/sdb: Ổ USB đích. LƯU Ý: Hãy chắc chắn rằng bạn đã xác định đúng tên ổ USB, nếu không bạn có thể ghi đè dữ liệu trên ổ đĩa khác.
• bs=4M: Kích thước khối là 4MB.
• conv=fdatasync: Đảm bảo rằng tất cả dữ liệu được ghi vào ổ USB trước khi lệnh kết thúc.
• status=progress: Hiển thị tiến trình sao chép.

3. Xóa dữ liệu an toàn

Để xóa dữ liệu an toàn trên ổ đĩa /dev/sdb, bạn có thể ghi đè dữ liệu bằng các số 0:

sudo dd if=/dev/zero of=/dev/sdb bs=4M conv=fdatasync status=progress

Bạn có thể lặp lại lệnh này nhiều lần để tăng tính bảo mật.

4. Cứu dữ liệu từ ổ đĩa bị lỗi

Khi ổ đĩa bị lỗi, bạn có thể sử dụng dd để cố gắng sao chép dữ liệu sang một ổ đĩa khác:

sudo dd if=/dev/sda of=/dev/sdb bs=512 conv=noerror,sync

Trong đó:

• if=/dev/sda: Ổ đĩa bị lỗi.
• of=/dev/sdb: Ổ đĩa đích.
• bs=512: Sử dụng kích thước khối nhỏ (512 byte) để tăng khả năng phục hồi dữ liệu.
• conv=noerror,sync: noerror tiếp tục sao chép ngay cả khi gặp lỗi đọc. sync điền các khối bị lỗi bằng các byte 0.

Bảng so sánh các tùy chọn thường dùng của lệnh dd

Cảnh báo khi sử dụng lệnh dd

Lệnh dd là một công cụ mạnh mẽ, nhưng cũng rất nguy hiểm nếu sử dụng không cẩn thận. Một sai lầm nhỏ có thể dẫn đến mất dữ liệu vĩnh viễn. Dưới đây là một vài cảnh báo quan trọng:

• Kiểm tra kỹ tên ổ đĩa: Trước khi sử dụng dd để ghi vào ổ đĩa, hãy chắc chắn rằng bạn đã xác định đúng tên ổ đĩa (ví dụ: /dev/sdb). Sử dụng lệnh lsblk hoặc fdisk -l để kiểm tra.
• Cẩn trọng với quyền root: Hầu hết các tác vụ với dd đều yêu cầu quyền root. Hãy cẩn thận khi sử dụng sudo và chỉ chạy lệnh khi bạn hoàn toàn hiểu rõ ý nghĩa của nó.
• Sao lưu dữ liệu quan trọng: Trước khi thực hiện bất kỳ thao tác nào với dd, hãy sao lưu dữ liệu quan trọng của bạn để phòng ngừa trường hợp xấu nhất.

Câu hỏi thường gặp (FAQ) về lệnh dd

1. Tại sao dd lại chạy chậm?

Tốc độ của dd phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm tốc độ ổ đĩa, kích thước khối (block size), và các tùy chọn chuyển đổi. Sử dụng kích thước khối lớn hơn (ví dụ: 4M hoặc 8M) thường giúp tăng tốc độ. Ngoài ra, hãy đảm bảo rằng không có tiến trình nào khác đang sử dụng ổ đĩa.

2. Làm thế nào để theo dõi tiến trình của dd?

Các phiên bản dd mới hơn (coreutils 8.24 trở lên) hỗ trợ tùy chọn status=progress để hiển thị tiến trình sao chép. Nếu phiên bản dd của bạn không hỗ trợ tùy chọn này, bạn có thể sử dụng lệnh pv (pipe viewer) để theo dõi tiến trình:

sudo dd if=/dev/sda | pv | dd of=/dev/sdb bs=4M conv=noerror,sync

3. Làm thế nào để dừng lệnh dd đang chạy?

Bạn có thể dừng lệnh dd bằng cách nhấn tổ hợp phím Ctrl+C.

4. dd có thể phục hồi dữ liệu đã bị xóa không?

dd không phải là công cụ phục hồi dữ liệu. Nó chỉ có thể sao chép dữ liệu hiện có. Nếu bạn muốn phục hồi dữ liệu đã bị xóa, bạn cần sử dụng các công cụ phục hồi dữ liệu chuyên dụng.

Kết luận

Lệnh dd là một công cụ vô cùng mạnh mẽ và linh hoạt trong Linux. Nó cho phép bạn thực hiện nhiều tác vụ khác nhau, từ sao chép dữ liệu thô cho đến cứu dữ liệu bị hỏng. Tuy nhiên, hãy luôn sử dụng dd một cách cẩn thận và có ý thức, vì một sai lầm nhỏ có thể dẫn đến mất dữ liệu vĩnh viễn. Hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan về lệnh dd và giúp bạn sử dụng nó một cách hiệu quả.